Bolt Action Yivli Tüfeklerde Sistem Farkları

[blacksea]

BOLT ACTION YİVLİ TÜFEKLERDE KONTROLLU BESLEME ve İTME BESLEMELİ SİSTEM FARKLARI:
 
Klasik hareketli yani merminin atım yatağından çıkartılıp tüfekten tahliye edilmesi ve yeni bir merminin atım yatağına sürülerek boldun kilitlenmesi için 4 hareket yapan bolt action yivli tüfeklerde, genel olarak 2 farklı besleme tipi mevcut:
 
Birincisi kontrollü besleme yöntemi (CONTROLLED FEED veya CONTROLLED ROUND FEED), diğeri itmeli  besleme yöntemi (PUSH FEED).
 

 
Özet olarak:
-Kontrollü besleme sistemi, mermi şarjörden çıkarılmadan önce merminin tabanını tırnağı ile kavrar ve bu sayede merminin tam olarak atım yatağına sürülmeden çıkarılmasını mümkün kılar.
-İtmeli besleme sistemi, mermi atım yatağına tamamen girmeden önce kartuşun tabanını kavramaz ve bu nedenle normal çalışma altında, mermi çıkarılmadan önce atım yatağının tamamen doldurulmasını -boldun kilitlenmesini- gerektirir.
 

 
Kontrollü beslemeli tüfeklerin atası Mauser olup, 19. YY’dan bu yana uzun bir süre bold hareketli yivli tüfek tarihinde bu tip sistem kullanılmıştır. Üretimi hem zahmetli hem de masraflı olması sebebiyle Remington tarafından 1940 lı yıllarda tasarlanan itmeli besleme sistemi kullanılmaya başlamış olup, günümüzde klasik bold hareketli yivli tüfeklerin çoğu bu sistemle yapılmaktadır. Ülkemizde üretilen 3 ayrı yerli üreticinin (İstanbul Silah, Ata, Huğlu) tüfekleri de itme beslemelidir.
 

 
Kontrollü beslemeli tüfeklerde, tırnak çok büyük ve uzun olup, mermi tablasını tutan yüzeyi çok büyüktür. Mauser tip veya pençe olarak ta adlandırılan bu tip tırnaklar, bolt kubuza takılıp, kilitlenme sürecindeyken sabit durur, bolt ile beraber dönmez.
Kontrollü beslemeli tüfeklerde, boldun ön yüzeyi ya düz ya da en azından şarjörden çıkacak mermiyi tırnağın altından bolt yüzeyine irtibat sağlayacak kadar altı açık olur.
Kontrollü beslemeli tüfeklerde, mermi şarjörden çıkartıldığı anda tırnak tarafından bolt yüzeyine sıkıca tutulur. Bu şekilde mermiler, şarjör ile fişek yatağı arasındaki mesafeyi geçerken "kontrol edilir".
Kontrollü beslemeli tüfeklerde, ejector yani fırlatıcı genelde bolt dan bağımsız olarak kasaya monte edilmiş bir tür bıçak şeklindedir. Boltda bu bıçağın üzerinden kayıp hareketini yapabilmesi için bir yarık bulunur.
Fişek yatağından tırnak tarafından çekilen fişek kasanın arkasındaki fırlatıcıya temas ettiğinde tahliye penceresine yönlenir, tırnaktan kurtulur ve fırlatma portundan fırlatılır (bolt tüfekten sökülüp, mermi tırnağa takılırsa, bolt mermiyi tutar ve baş aşağı bile tutulsa bırakmaz)
 

 

 
İtme beslemeli tüfeklerde, tırnak küçük ve kısa olup, mermi tablasını tutan yüzeyi küçüktür. Bolda monte durumda olması sebebiyle,  boldun kilitlenme hareketi boyunca atım yatağına itilmiş mermi tablasına önce tutunur ve sonra bolt ile beraber döner.
İtme beslemeli tüfeklerde, boldun ön yüzeyinde shroud olarak tabir edilen bir fatura çıkıntısı yani halka bulunur, faturanın alt tarafı ‘’mermiyi iter’’, kilitlenme sonrasında mermi tablası faturanın içine geçer. İtme beslemeli tüfeklerde, mermiler şarjörden bolt tarafından itilerek çıkartılır ve çıkartılan mermi fişek yatağına doğru itilir. Fişek yatağına yerleşen merminin üzerine kapatılıp, aşağı doğru bastırılan boldun üzerinde bulunan ve bolt ile beraber dönen küçük bir tırnak merminin tablasından geçerek mermiyi bolt yüzeyinde tutar. Kilitlenme gerçekleşmeden bolt geri çekilir ise fişek yatağına itilmiş olan mermi bolt tarafından geri çekilemez.
 

 
İtme beslemeli tüfeklerde, ejector yani fırlatıcı boldun ön yüzünde olup, küçük bir yaylı piston şeklindedir (sayısı birden fazla olabilir). Bold fişek yatağındaki mermi tablasına tırnak ile kilitlendiğinde merminin arka yüzeyi yay basıncı etkisindeki fırlatıcıya bastırır. Bolt geriye çekilip, fişek yataktan çıktığı anda yay basıncı gerimindeki fırlatıcı mermiyi tahliye penceresine doğru itmeye çalışır. Bu sebeple, merminin ucu tahliye penceresinden kurtulduğu anda mermi pencereden fırlatılır (bolt tüfekten sökülerek  mermi tırnağa takılmaya çalışılırsa, takılan mermiyi sürekli sağa doğru çıkartmaya çalışan bolt yüzeyindeki fırlatıcı nedeniyle, bolt mermiyi tutamaz).
 

 
AVANTAJ VE DEZAVANTAJLAR:
 
Kontrollü beslemeli tüfeklerde avantajlar:
-Besleme ve tahliye açısından daha sıhhatli olduğu kabul edilir. Afrika’daki tehlikeli avlarda halen tercih edilen sistemdir. Mermi şarjörden çıkar çıkmaz bolt tarafından tutulup kontrol edildiğinden çalışma sıhhati tüfeğin aşağı yukarı vs çevrilmesinden veya savrulmasından etkilenmez.
-Çift besleme hatası teorik olarak yapmaz.
-Büyük tırnak yapısının mermi tablasını çok daha büyük bir alan ve güçle kavraması sebebiyle tırnak kaçırma ihtimali çok daha düşüktür. Bu konuda daha güvenli olduğu var sayılır.
Kontrollü beslemeli tüfeklerde dezavantajlar:
-Tüfeği doldururken ilk mermi şarjörden alınmalı, atım yatağına direk besleme yapılmamalıdır. Aksi halde tırnak zarar görebilir.
-Çıkartıcının yapısı nedeniyle tüfekten tahliye edilen kovanın fırlatma mesafesi boldun hızıyla ilişkilidir. Bolt hızlı çekilirse kovan uzağa fırlar.
-İmalatı zor ve pahalıdır.
 



İtme beslemeli tüfeklerde avantajlar:
-Atım yatağına tek tek fişek beslemeye imkan verir.
-2 den fazla kilit kulpu içeren bolt yapısına müsaittir. 60 derece bold kilit açma açısına müsaittir.
- Küçük tırnak yüzeyi nedeniyle bolt yüzeyindeki kayıp alan miktarı daha az olduğundan ve ayrıca boldun ön yüzeyinde shroud olarak tabir edilen bir fatura çıkıntısı yani halka bulunduğundan ve mermi alt tablası ateşleme esnasında bu halkanın içine gömülü olarak bulunduğundan, kovan yırtılması, mermi kazası gibi durumlarda daha güvenlidir.
-Bold yüzüne entegre edilmiş yay yüklü piston tipi çıkartıcısı ile bu sistemde kovanlar aynı hızda ve aşağı yukarı aynı uzaklığa fırlatırlar. Bolt çok yavaş açılsa bile kovan tahliye edilir ama bu konudaki dezavantajı piston ve yayı fişek yatağına çok yakın olduğundan, sıcaklık nedeniyle yaylarda deformasyon olabilir.
-Aynı tüfekte bold ucunu değiştirerek farklı kalibre kullanma avantajı vardır (ülkemizde kanunen mümkün değil).
-Teorik olarak silahın kirli olarak kullanılması durumuna daha toleranslı olduğu var sayılır.
İtme beslemeli tüfeklerde dezavantajlar:
-Tüfeğin yan veya ters tutulması durumunda ve belli açılarda, atım yatağına sürülen merminin tüfekten düşme ihtimali vardır (kendi tüfeğimde bu durumu simüle etmeye çalıştım, çok zor da olsa pratikte gerçekleşmesi pek mümkün olmayan ters bir açıda -tüfeğin ters durduğu bir pozisyonda- mermi atım yatağına beslenemeyip düşüyor).
-Boldun manipülasyonu yapılırken tüfek hızlıca savrulursa atım yatağına sürülen merminin tüfekten düşme ihtimali vardır (kendi tüfeğimde bu durumu simüle etmeye çalıştım ama hiçbir şekilde bu sorunu görmedim).
-Dikkatsizlik veya bold hareketinde hata nedeniyle -boldu tam olarak geriye çekmeden tekrar ileriye itmek gibi- çift besleme sorunu çıkartma ihtimali yüksektir.
 


Saygılar
blacksea