Yeni Başlayanlar için YİVSİZ TÜFEK SEÇİMİ

[Sabri]

#¥ivsiz tüfek  #av tüfeği  #yivsiz av tüfeği  #tüfek seçimi

Eski TT forumda, Sn. Lupus'un desteğiyle "Yeni başlayanlar için yivsiz tüfek seçimi" başlıklı bir konu açmıştım. Konu zaman içinde güncelliğini kaybetti. Her gün TT foruma yaklaşık 2500 kadar üye olmayan okuyucu giriyor. Bunların okuma amacı %78 oranında bilgi edinmek amaçlı. Yani TT forumun bilgi aktarmak gibi bir misyonu var. Yivsiz tüfek konusuna yeni merak saranlar için konuyu güncelleyerek tekrar sunmaya çalışacağım.

Yivsiz Tüfek nedir? sorusuna cevap ararsak " Genelde saçma atmak için tasarlanmış, çok amaçla ve farklı mühimmat türleri ile  kullanılabilen, yivsiz düz bir namluya sahip ateşli silahtır diyebiliriz. 

Yivsiz tüfek tipik olarak havada veya karada hızlı hareket eden hedefleri isabetle vurmak üzere tasarlanmıştır. Yivsiz tüfeğin, yivlilere göre dezavantajı kısıtlı mesafeler içinde etkili olabilmesi ve saçma kullanıldığında sınırlı delme özelliğinin olmasıdır. Öte yandan saçma atıldığı zaman belirli bir mesafenin üzerinde çok dağılmasıdır. Tek kurşunlar daha delici özellik taşısalar da, belirli bir mesafe içinde çok enerji kaybetmektedir.

Bu yazıda çok detaya girmeden, yeni başlayanların en temel ve hayati sorularını cevaplayacak temel bilgileri paylaşmayı amaçladık. Elbette yorum ve katkılarla konunun boyutları genişleyecektir, bu nedenle eksikler ve hatalar için  tecrübeli katılımcıların desteklerini bekliyoruz.



Yivsiz tüfekler çaplarına uygun çok çeşitli mühimmat türlerini kullanabilen silahlardır. Bu özellikleri ile değişik zamanlarda, değişik kullanıcıların, değişik amaçlarına hizmet edebilirler. Her ihtiyacı karşılayan tek bir tüfek yoktur, ama tek bir yivsiz tüfek birden fazla ihtiyacı karşılayabilir. Ancak yivsiz tüfek için yüksek bir beklentiye girmemek gerekir. Etkili menzili saçma için 40-50 metreyi geçmez. Tek kurşunların etkili menzili 100 metre içerisindedir.

Av tüfeğinin ateşleyebileceği çeşitli mühimmat türleri, onu çok yönlü ve eşsiz bir silah haline getirir. Üç yaygın av tüfeği fişeği türü vardır.
Seçilecek fişek türü, silahın kullanılacağı amaca bağlı olarak değişir. Eğer Keklik, Bıldırcın, Çulluk, ördek gibi küçük avları avlıyorsanız, kuş saçması en uygun fişek olabilir. Bu fişek, yüzden fazla küçük, yuvarlak metal saçma içerir ve ateşlendiğinde bir saçma deseni oluşturur. Bu desen, hareketli bir hedefi vurma olasılığını artırır ve aşırı delip geçme riskini azaltır.

SAÇMA DIŞ BALİSTİĞİ (Bağlantıya tıklayınız)

Eğer çakal, kurt gibi daha büyük bir hayvan avlıyorsanız, en uygun fişek türü şevrotindir Bu fişek, dokuz veya daha fazla büyük, yuvarlak metal saçma içerir ve çok daha yüksek durdurma gücü ile daha fazla delici etki sağlar.

ŞEVROTİN (Bağlantıya tıklayınız)

Son mühimmat sınıfı ise  slug mermisidir (tek kurşun). Bu fişek, av tüfeğini adeta bir tüfeğe dönüştürür çünkü içerisinde (çoğunlukla) spiral yivlere sahip tek, büyük bir mermi bulunur. Bu yivler, merminin av tüfeğinin yivsiz namlusu boyunca ilerlerken dönmesini sağlar ve böylece isabet oranını artırır. Domuz gibi büyük avlarda kullanılırlar.

YİVSİZ TEK KURŞUNLAR (Bağlantıya tıklayınız)
RİFLED SLUG JİROSKOPİK STABİLİTE (Bağlantıya tıklayınız)

Keskin çizgilerle ayıramasak da, yivsiz tüfek sahibi olmak isteyenlerin öncelikle amaçlarını çok iyi tanımlamaları gerekir, çünkü yivsiz tüfekler yapıları itibarı ile farklı amaçlara göre farklı farklı veya aynı anda birkaç ihtiyacı birden karşılamaya yönelik olarak tasarlanmışlardır. Yivsiz tüfek edinme amaçları kısaca şöyle özetlenebilir;

1. Av (Uçar avı ile, kara hayvanları avı farklı tüfek gerektirebilir),
2. Savunma,
3. Yarışma (Trap, Skeet, vb..),
4. Hobi ve atıcılık,
5. Koleksiyon.

Av için edindiğimiz tüfeğimizi gerektiğinde savunma için kullanabiliriz, ama savunma için edindiğimiz kısa namlulu bir tüfeği gerektiğinde domuz avında kullanabilsek de, ördek avında veya trap-skeet atışında kullanamayız.

Hobi amaçlı olarak edindiğimiz bir tüfekle özellikli avlar yapamayacağımız gibi, bu tüfeği savunma amaçlı olarak kullanma riskini de alamayız.

Yarışma amaçlı olarak edindiğimiz bir tüfekle av yapabiliriz, ama namlusunda hemen değiştiremeyeceğimiz dar şok takılı bir tüfekle, tek kurşun atamayız.

Bu nedenlerle yivsiz tüfek almak isteyen kişilerin amaçlarına yönelik seçimler yapması gerekir. Amaca yönelik seçim yaparken, bu amaca en uygun yivsiz tüfeğin türüne karar verilmesi gerekir. Yivsiz tüfekler pek çok farklı çalışma sistemi ve yapıda tasarlanıp üretilirler. Yivsiz tüfekleri çalışma sistemi ve yapılarına göre sınıflandırırsak:



Aşağıda en sık kullanılan yivsiz tüfek türlerini gözden geçireceğiz:

Kırma tüfekler:



Mekanizma 
Tek namlulu ve çift namlulu av tüfeklerinin çoğu genellikle kırma mekanizmalı (break-action) silahlardır. Bu, silahın menteşe noktasından açıldığı, namlu arkasının (breech) açığa çıktığı ve fişeklerin elle namluya yerleştirilerek doldurulabildiği anlamına gelir.
Açma mandalı veya itme düğmesi (Side latch or push button)
Tetik mekanizmasının arkasında yer alan bu sistem, silahın açılmasını sağlayan bir yan mandal ya da itme düğmesi şeklindedir. Birçok modern av tüfeğinde ayrıca tetik mekanizmasının hemen arkasında bir emniyet mandalı da bulunur.
Tetik ve tetik korkuluğu 
Tek atışlık bir av tüfeğinde bir tetik bulunur, çift namlulu bir tüfekte ise genellikle her namlu için birer tane olmak üzere iki tetik bulunur. Ancak bazı çift namlulu tüfeklerde sadece tek tetik bulunur ve bu durumda hangi namlunun önce ateşleneceğini seçmek için bir namlu seçici mandal (selektör) vardır. Tetik korkuluğu, tek veya çift tetik sistemini çevreleyerek kazara tetik temasını ve istenmeyen ateşlemeleri önler.
Horoz 
Eski tip tek atışlık av tüfeklerinde bir horoz bulunurken, çift namlulu tüfeklerde genellikle iki horoz vardır. Birçok model tek etkili (single-action) çalışır, yani nişancı horoz(lar)ı elle geriye çekerek kurmak zorundadır. Yeni tür çift namlulu tüfeklerde görünen bir horoz bulunmaz; bu modellerde, silah kırılarak yeniden doldurulduğunda kubuz içindeki horozlar otomatik olarak kurulur.
Namlu 
Tek atışlık av tüfekleri genellikle yivsiz (kaval) namluya sahiptir. Bu, namlunun içinde tüfeklerde olduğu gibi set ve yiv bulunmadığı anlamına gelir. 
Namlu uzunluğu, silahın kullanım amacına göre değişir. Av tüfeği standart namlu uzunluğu genellikle 26-28 inç (66-71 cm)  arasındadır. Hızlı uçan su kuşlarını avlamak için tasarlanmış silahlar birkaç inç daha uzun olabilir. Güvenlik güçlerinin kullandığı ve savunma amaçlı kısa menzilli çatışma tüfekleri (riot shotgun) ise dar alanlarda kolay kullanılabilmesi için daha kısa (18-20 inç = 47-51 cm) namlulara sahiptir.
Çekiciler ve fırlatıcılar (Ekstraktör and ejektör)
Çoğu tek ve çift namlulu av tüfeğinde, mekanizma açıldığında boş kovanı kısmen yukarı kaldıran bir çekici (extractor) mekanizması bulunur. Bu, nişancının kovanı kolayca çıkarıp yeni fişek yerleştirmesini sağlar. Yeni model tüfeklerin çoğunda (özellikle çift namlulu olanlarda) fırlatıcı (ejector) sistemi de bulunur. Mekanizma hızlı bir şekilde açıldığında, boş kovanlar tamamen dışarı fırlatılır ve bu sayede daha hızlı dolum yapılabilir.

ÇİFT NAMLULULAR (Bağlantıya tıklayınız)
ÜÇLÜ KIRMA (Bağlantıya tıklayınız)


Pompalı Tüfekler



Dipçik Plakası 
Silahın en arka kısmı ya dipçik plakası ya da darbeyi emici bir geri tepme pedi olur. Dipçik plakası atıcının omzuna dayanır ve tüfeğin geri tepme kuvvetini atıcıya iletir.
Dipçik ve Yanak Destek Yeri (The stock & comb)
Dipçik, ahşap ya da sentetik malzemeden yapılabilir. Silahla atıcı arasında dört temas noktasının üçünü sağlar: dipçik, yanak desteği (comb) ve kabza. Dipçik, atıcının omzuna dayanır. Yanak desteği, atıcının yanağıyla temas eder; bu temas, “kaynaşma noktası (weld)” olarak da bilinir. Atıcının kabzayı kavrayışı ya dipçik üzerinden yüksekte ya da tabanca kabzası şeklindeki bir tutuşla olabilir.
Tetik Korkuluğu ve Emniyet Mandalı 
Tek ve çift namlulu tüfeklerde olduğu gibi, tetik korkuluğu tetiği çevreleyerek istemsiz temasları önler. Birçok pompalı av tüfeğinde emniyet mandalı tetik korkuluğunun arkasında bulunur. Bu emniyet düğmesi silahın her iki tarafından da itilerek kullanılabilir. Silahı emniyete almak için bu düğmenin "safe" pozisyonuna itilmesi gerekir. Çoğu emniyet düğmesi, silah ateş etmeye hazır olduğunda kırmızı renkli bir işaret gösterir; ancak her silah farklı olduğundan bu işarete her zaman güvenilmemelidir.
Emniyet mandalı bazı modellerde (örneğin Mossberg)  ayrıca gövdenin (kubuz) üst ve arka kısmında bulunabilir. Bu tür emniyet genellikle kaydırmalı bir mandaldır ve yine silah ateş konumundayken kırmızı bir nokta gösterir. Her zaman dikkatli olunmalıdır; çünkü emniyet mekanizmaları da sonuçta birer mekanizmadır ve arızalanabilirler.
Mekanizma Bırakma Düğmesi 
Mekanizma bırakma düğmesi genellikle tetik korkuluğunun içine yerleştirilmiş ya da ön kısmında bulunan bir düğmedir. Bu düğme, mekanizmanın açılmasına olanak tanır. Silahın boş olup olmadığını kontrol etmek veya silahı boşaltmak için kullanılır.
Tüplü Şarjör 
Pompalı av tüfekleri, namluya paralel şekilde altta uzanan bir tüplü şarjöre sahiptir. Şarjörün uzunluğu, silahın yasal olarak taşıyabileceği fişek kapasitesine bağlı olarak değişir. Bazı savunma ve yarışma  tüfeklerinde, namlu boyuna kadar uzanan ve beş veya daha fazla fişek alabilen şarjör uzatmaları bulunur.

POMPALI (Bağlantıya tıklayınız)

Yarı-otomatik tüfekler



Yarı otomatik av tüfeği, avcılıkta en çok tercih edilen tüfek türüdür ve kolluk kuvvetleri arasında da giderek popülerlik kazanmıştır. Kullanım kolaylığı ve ikinci ile üçüncü atışların hızı, diğer tüfek türlerinin çok önündedir. Tüfek doldurulup kurulduktan sonra, atıcı yalnızca tetiğe bastığı sürece, şarjör boşalana kadar ateş etmeye devam edebilir.
Mekanizma
Bu silahın çalışma prensibi, yarı otomatik bir tüfekle benzerdir. Ateşlendiğinde, mekanizma yayı geriye doğru hareket eder ve harcanmış fişeği hem çıkarır hem de dışarı atar. Sıkışmış olan yay daha sonra mekanizmayı öne doğru iter. Fişek taşıyıcı (kaşık, gerdel), şarjör tüpünden yeni bir fişeği yukarı kaldırır. Mekanizma bu fişeği namluya iter. Bu işlemlerin tamamı bir saniyeden kısa sürede gerçekleşir ve atıcı bir sonraki atış için hazır hale gelir.
Her yarı otomatik av tüfeği kendine özgü özelliklere sahiptir. Bu nedenle, her modeldeki tüm düğme ve mandalları tek tek tanımlamak pratik değildir. 

Yarı-otomatik yivsiz tüfek seçmek istersek karşımıza çalışma sistemi ile ilgili bir soru daha çıkar: Kinetik sitem mi? Gazlı sistem mi?

Bu sorunun cevabını yine ilgili konu başlığındaki ayrıntılarda bulabilirsiniz:

GAZLI MI? KİNETİK Mİ? (Bağlantıya tıklayınız)

AV AMAÇLI TÜFEK SEÇİMİ :

Av amaçlı alacağımız tüfek yukarıda anlattığımız tüfeklerden herhangi birisi olabilir.

Av amaçlı yivsiz tüfek uçar avlarında kullanılacaksa şu sorular cevaplanmalıdır:

1. Namlu boyu ne olmalı?
2. Namlu çapı ne olmalı?
3. Şok seçimi nasıl yapılmalı?
4. Nasıl bir nişangah sitemi olmalı?

Uçar avlarında çeşitli numaralarda saçma sıkıları kullanılmaktadır. Saçmaların etkili olabildiği mesafeler sınırlıdır. Namlu boyu arttıkça, namlu çıkış hızı artacağı için saçmaları bu şekilde bir nebze daha uzağa göndermek mümkündür. Bu nedenle uçar avlarında kullanılan yivsiz tüfeklerin namlu boyu 61-76 cm arasında değişmektedir. Uzun mesafe atış gerektiren Ördek ve Kaz gibi su kuşları avında  71-76 cm namlu boyları tercih edilmektedir. 

Yivsiz tüfeklerin en çok kullanılan namlu çapları aşağıdaki resimde (solda)  gösterilmiştir.


Yivsiz Tüfekler çok değişik çapta namlu genişliğine sahiptirler. Dünyada en yaygın kullanılan çaplar 12, 16, 20, 28 numara ve .410 kalibre
olarak bilinenlerdir. Namluların çapları genelde Gauge (Geyç okunur) olarak bilinen bir Anglo-sakson ölçü birimidir.

Bu ölçüye göre namlunun çapındaki kurşun bir kürenin kaç tanesinin 1 pound (Libre) ağırlıkta olduğu hesaplanır. Yandaki şekilde göreceğiniz
gibi 12 gauge namlu 0.727 inç çapındadır. 12 adet 0.727 inç çapındaki kurşun bilye bir pound etmektedir.

Diğer ölçü birimlerinin tersine burada sayı arttıkça namlu çapı küçülmektedir. 67 gauge (yanlış bilinen adıyla 36 gauge) genellikle inç olarak .410 kalibre olarak anılmaktadır. A.B.D de kullanılan 10 gauge dünyada pek yaygın değildir. 16 gauge ise neredeyse üretimden kaldırılmıştır.

Ülkemizde 12-20-28 Gauge ve .410 kalibre namlu çapları ve bunların mühimmatları bulunmaktadır. Eskiden kullanılan 16 ve 18 çapların mühimmatını bulmak günümüzde çok zordur. Gücü ve hedefteki etkisi, mühimmatının çeşitli ve kolay bulunabilir olması etkisi nedeniyle en çok tercih edilen çap, 12 çaptır (Gauge). Daha hafif olmaları, taşınmalarının kolaylığı, göreceli olarak daha az geri tepmeleri nedeni ile 20 çap tüfekler de tercih edilebilmektedir.

Atılan saçmaların dağılma mesafesini ve şeklini değiştirmek için namlu ucuna ( içine veya dışına ) vidalı montaj ile takılan parçalara şok adı verilmektedir. Avın niteliğine göre farklı şoklar kullanılır. Geniş şoklarda saçmalar yakın mesafede dağılırken, dar şoklarda daha uzak mesafede dağılırlar. Şokların teknik özellikleri ve numaraları ön kısmındaki çentiklere bakılarak tespit ve ayırdedilebilir:



Silindir şok; namlu çapı ile aynı çapta olup şoksuz namlu gibidir. Bazı tüfeklerde Fix (sabit) şok denilen namlu ağzı daralmaları vardır. En çok sorulan soru şoklu namlu ile tek kurşun atılıp, atılamayacağıdır.  3-4-5 numara şoklarla atılabilir. Ancak Ful şok ve IM şoklarla atılması tavsiye edilmez.

Yivsiz tüfekler hızla hareket eden hedeflere karşı kullanılan bir ateşli silahtır. Özellikle uçar avlar için kullanılan yivsiz av tüfeklerinde şerit bant nişangah hedefi takip etmek ve isabetle vurmak için yeterlidir. Çoğunda sadece bir pirinç veya fiberoptik arpacık bulunur. 

Tek kurşun için kullanılan yivsiz tüfeklerde daha keskin nişan almak için V gez ve arpacık, hızlı hedef bulmak için (yivlilerde de kullanılan) Ghost ring (hayalet nişangah) ve arpacık kullanılabilir.

KARA AVLARINDA KULLANILAN YİVSİZ TÜFEK

Tavşan gibi küçük hayvan avlarında, uçar avlarında kullanılan yivsiz tüfekler kullanılır, ancak domuz gibi iri cüsseli hayvan avlarında tek kurşun kullanılacağı için slug veya kaval namlu adı verilen, şoksuz, düz boru namlu veya tek kurşun atılabilecek geniş şok takılı namlusu olan tüfekler kullanılır. Domuz gibi avlar genellikle 50 metre mesafe içerisinde alınacağı için uzun namlu gerekli değildir. Genellikle en yaygın kullanılan namlu boyu 61 cm dir. Ağaç ve çalılıklar arasında hareket ve manevra kolaylığı sağlaması nedeniyle kısa, 47-52 cm namlu boyları bazen daha avantajlı olabilir. Bu tür avlarda mekanik açık gez-arpacık veya hayalet tipi gez-arpacık ( ghost-sight ) veya elektro-optik kırmızı noktalı ( Red-Dot) nişangahlar kullanılabilir.

SAVUNMA AMAÇLI YİVSİZ TÜFEK

Bu konu TT forumda oldukça detaylı olarak incelenmiştir. Aşağıdaki bağlantılardan okuyabilirsiniz:

SAVUNMA AMAÇLI YİVSİZ TÜFEK SEÇİMİ (Bağlantıya tıklayınız)

Savunma amaçlı yivsiz tüfek, her şeyden önce rüştünü ispat etmiş, mümkün olan en üst düzeyde güvenilir, kolay kullanılabilir, dar alanlarda kolay manevra edilebilir, kısa ve kaval namlulu bir tüfek olmalıdır.

47-52 cm arası namlu uzunluğu uygundur.

Fener takmaya olanak sağlayan montaj hamili / rayı olmalıdır.

Savunma amaçlı yivsiz tüfek kısa mesafelerde kullanılacağı için, nişangah kullanıcının hedefe en hızlı şekilde odaklanıp, isabetli atış yapmasını sağlayacak bir nişangah olmalıdır.

Bu kulvarda kullanılacak mühimmat ise genellikle şevrotin ve tek kurşundur.

YARIŞMA AMAÇLI TÜFEK SEÇİMİ:

Ülkemizde en yaygın olarak yapılan yarışmalar Trap ve Skeet yarışmalarıdır.



Trap ve Skeet ile ilgili bilgilere aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz :

TRAP ve SKEET (Bağlantıya tıklayınız)

Trap ve skeet tüfekleri, bu atış yarışmaları için özel olarak üretilmiş, genellikle süperpoze tüfeklerdir.

12 çap olarak üretilirler.

Yarışma tüfekleri av için üretilmiş tüfeklerden daha ağırdır (3,5-4 kg).

Skeet tüfekleri 65-71 cm, trap tüfekleri 76 cm namluya sahiptir. Skeet tüfeklerinin en önemli özelliği şoklarıdır, geniş açılı, özel üretilmiş skeet şokları kullanır.

Trap tüfekleri ise full şokludurlar. Her ikisi de bantlı nişangah kullanır. Trap tüfeklerinde avans denilen dipçik ve namlu arasında bir oran vardır (Dipçik yüksekliği fazla) bu nedenle av tüfeklerine göre daha üst atar.

Aşağıdaki resimde Trap için tasarlanmış bir tüfek gösterilmiştir.



Ülkemizde yapılmayan 3-Gun, IPSC gibi yarışmalarda ise yüksek şarjör kapasitesine sahip, hızlı yüklemeyi kolaylaştıracak uyarlamaları olan uzun namlulu, şerit bant nişangahlı tüfekler kullanılmaktadır.

HOBİ ve ATICILIK İÇİN TÜFEK:

Yukarıda sayılan amaçlar dışında kullanılacak sadece hobi amaçlı tüfek seçerken istediğiniz tüfeği alabilirsiniz. Burada herhangi bir şart veya öneri yoktur.


KOLEKSİYON AMAÇLI TÜFEK:

Çok değerli ve özel tüfekler kişisel isteklere göre koleksiyon amaçlı alınabilir.



SONUÇ:

Yivsiz tüfekler ihtiyaca ve amaca yönelik olarak edinilir. İlk defa yivsiz bir tüfek alıyorsanız, ilk önce hangi nedenle tüfek sahibi olmak istediğinize karar veriniz. Amacınıza uygun olmak kaydı şartı ile ne tür bir tüfek almak istediğinize karar verdikten sonra, buna ne kadar bütçe ayırabileceğinizi hesaplayınız. İnternet ortamında veya silah mağazalarında amacınıza, gönlünüze ve bütçenize uyan tüfekleri inceleyiniz. Tabanca Tüfek forumda bir çok marka ve tür için yorumları bulabilirsiniz.

Kararınızı verdikten sonra tüfeği yerinde incelemeniz önerilir, size uyduğuna emin olduktan sonra satın aldığınız yeni tüfeğinizi iyi günlerde kazasız belasız kullanmanızı dileriz.

Saygılarımla

[ceycey]

Sabri Hocam emeklerinize sağlık. Yine ansiklopedik bir çalışma olmuş.Yivsiz tüfek denilince akla
gelebilecek hemen hemen her soru makalenizde cevaplanmış. Bu değerli ve güncellenmiş çalışmayı
müsaadenizle sabitliyorum.